Je moet je schamen
Mariça van de Weerd werkt als senior adviseur sociaal domein en laaggeletterdheid bij Biblionet Groningen, de organisatie voor bibliotheken in het ommeland.
Mariça heeft samen met haar collega Peter Doorn en psycholoog Jessica Wolter een training ontwikkeld voor professionals genaamd Blic, waar het gaat over hoe je als professional vanuit oprecht contact en verbinding met jezelf en de ander thema’s bespreekbaar kan maken, zoals armoede, maar ook laaggeletterdheid.
Ik ken geen armoede, althans niet vanuit mijn gezin van herkomst. Dus toen ik gevraagd werd een column te schrijven voor de projectwebsite Van Arm naar Beter moest ik daar even over nadenken. Ik vind schrijven altijd eenvoudiger als ik dit vanuit eigen ervaring kan doen.
Ik ben opgegroeid in een gezin met hardwerkende ouders. Ik heb geleerd te sparen en niet onnodig geld uit te geven. Nu besef ik me dat sparen ook een luxe is, want wat valt er te sparen als je elke cent nodig hebt in het moment. Dus nee, ik weet niet wat armoede is.
Schaamte
Een thema dat mijn aandacht heeft is schaamte in relatie tot onderwerpen waar een taboe op rust. Schaamte zou je eigenlijk met elkaar kunnen doorbreken, door het aandacht, tijd en erkenning te geven. Hier past alleen maar oprechte interesse, verbinding en persoonlijk contact. In mijn optiek is het een universeel gevoel. Iedereen kent het en heeft het weleens gevoeld. Het maakt je klein of juist heel groot, maakt dat jij je mond houdt of juist het tegenovergestelde. De één ervaart een misselijk gevoel in zijn buik of krijgt het benauwd. Een ander krijgt een lam gevoel in de benen, zodra het schaamrood op de kaken staat. Het is een gevoel dat gekoppeld is aan een situatie en maakt dat je die situatie het liefst ontwijkt.
Ik ken schaamte. Ik ben na de basisschool naar het voortgezet speciaal onderwijs gegaan (VSO). Ik had in die tijd moeite met taal, rekenen en ik had het concentratievermogen van een garnaal. Ik heb tot ver na de universiteit nog smoezen verzonnen voor mijn schoolloopbaan. Terwijl toen ik het eenmaal begon te vertellen mensen enorm positief reageerden.
Overwinnen
De eerste hobbel van schaamte overwinnen zit hem ook in de reactie van de ander. Daarom is het zo belangrijk dat professionals die werken met mensen die bijvoorbeeld in armoede leven, zich bewust zijn dat wanneer iemand schaamte ervaart er in de wederkerigheid tussen beide personen een dynamiek ontstaat. Het is met name aan de professional om op dat moment bij zichzelf te blijven en de verbinding met de ander te behouden. Wanneer de professional dit in zichzelf ‘overwint’ ontstaat er bijvoorbeeld veiligheid voor de ander om zich uit te spreken.
Het zou geweldig zijn wanneer we hier met elkaar tijd en ruimte voor maken. Om samen met allerlei soorten professionals ons bewustzijn te vergroten op een thema als schaamte. Dat we elkaar hierin durven te ontmoeten, hierin samen ontdekken en over leren, zodat openstellen zonder schaamte steeds normaler wordt in onze samenleving. Want eenmaal verteld valt er een last van je af!